Astronomie

De Zon

Geplaatst door Bert Carrein - Laatst gewijzigd op 27 augustus 2010

De Zon is de ster in het zonnestelsel. Hij voorziet de Aarde van de warmte en het licht die het leven mogelijk maken. Omdat de Zon slechts 150 miljoen kilometer van ons afstaat, weten we er veel meer over dan over andere sterren. We weten dat de Zon een kolkende gasmassa is, en dat van het oppervlak enorme hoeveelheden energie de ruimte ingaan. We weten dat hij een sterk magnetisch veld heeft, dat spectaculaire protuberanties en zonnevlekken veroorzaakt. Door de Zon goed te bestuderen kunnen we meer leren over zijn invloed op de Aarde. Daarom richten speciale telescopen en ruimte-observatoria zich op de Zon.

Warmte en licht

Het astronomie sterrenkunde ruimtevaart nieuws zonne-oppervlak noemen we de fotosfeer. De temperatuur is er circa 5500°C. Boven het oppervlak ligt er een hetere laag, de chromosfeer, waar het 15 000°C heet is. De buitenste laag van de zonne-atmosfeer is de corona, die zich miljoenen kilometers uitstrekt en die dichtbij de Zon een temperatuur van ongeveer 1 miljoen°C heeft. Gassen uit de corona stromen de ruimte in als zonnewind, met een snelheid van 800 km/u.

Zoals alle sterren wekt de Zon kernenergie op. Diep in het binnenste van de Zon is de temperatuur 15 miljoen°C. Door deze hitte gaan de gasdeeltjes van de Zon van waterstof over in helium en energie. Door het vrijkomen van de energie verliest de Zon massa: elke seconde wordt hij 4 miljoen ton lichter. Maar verdwijnen zal hij voorlopig niet. Hij ontstond 5 miljard jaar geleden en heeft zijn waterstof pas voor de helft opgebrand.

astronomie sterrenkunde ruimtevaart nieuwsVeel veranderingen op de Zon houden verband met zijn magnetisch veld. Als gasbol roteert de Zon sneller bij zijn evenaar dan bij zijn polen. Het magnetisch veld in het gas rekt uit en windt zich, als een elastiekje, om de Zon heen. Uiteindelijk breekt het en komt er energie vrij, die wij waarnemen als zonne-activiteit.

Protuberanties

Vaak zijn er protuberanties, tongen of bogen van heet gas, boven het zonne-oppervlak te zien. Sommige houden weken aan, andere schieten heftig op en verdwijnen na enkele uren weer. Ze kunnen tienduizenden kilometers de ruimte in reiken.

astronomie sterrenkunde ruimtevaart nieuwsVlekken op de Zon

Zonnevlekken zijn donkere gebieden op de Zon, waar het magnetisch veld heel sterk is en het oppervlak wat koeler. Een zonnevlek kan een gebied groter dan de Aarde beslaan. Vlekken bestaan slechts enkele weken, maar hun aantal varieert sterk gedurende een 11-jarige cyclus. Soms is er bij een vlek een fakkel te zien, een extra helder gebied met een hogere temperatuur.

Een actief oppervlak

Flakkeringen astronomie sterrenkunde ruimtevaart nieuws zijn explosies op het zonne-oppervlak, waarbij deeltjes de ruimte invliegen. Ze beslaan vaak een gebied groter dan de Aarde. De kleinere specula duren enkele minuten en zijn enkele duizenden kilometers hoog. Door het borrelen van het zonne-oppervlak ontstaat een vlekkerig patroon, de granulatie.

SOHO-ruimtevaartuig

De astronomie sterrenkunde ruimtevaart nieuws Solar and Heliosperic Observatory (SOHO) wed aan het einde van 1995 gelanceerd, met 12 instrumenten aan boord. Hij draait rond de Zon in een baan die 1,5 miljoen km dichterbij de Zon dan bij de Aarde is, op een punt waar zijn afstand tot de Aarde nauwelijks verandert. De SOHO onderzoekt de zonnewind en de zonne-atmosfeer. Hij neemt ook bewegingen in de oppervlaktelagen van de Zon waar.

De foto rechts is een UV-opname van de Zon, gemaakt door een speciale camera van de SOHO.

Oplichtende hemel

Materiaal dar door de Zon wordt uitgeworpen, 'waait' langs de Aarde en zorgt voor veranderingen hoog in de aardatmosfeer, vooral nabij de polen. Daardoor gloeien gassen op. Dit verschijnsel wordt het poollicht genoemd (foto onder).

astronomie sterrenkunde ruimtevaart nieuws
Poollicht wordt veroorzaakt doo geladen deeltjes afkomstig van de Zon.

Feiten over de Zon

  • Massa (hoeveelheid materie):
    333 000 keer de massa van de Aarde
  • Straal:
    696 000 km
  • Oppervlaktetemperatuur:
    5500°C
  • Temperatuur in de kern:
    15 miljoen°C
  • Samenstelling:
    70% waterstof, 28% helium, 2% mengsel van andere stoffen
  • Leeftijd:
    5 miljard jaar

Stervorming »
Inhoud
« De Melkweg

Home

Nieuws

Astronomie

Mediatheek