Klimaat versus economie :: Nieuws

Klimaat versus economie

Geplaatst op 26-04-2008 om 20u48 door Bert Carrein - 9397 keer gelezen

Vergeet de bestseller van Al Gore over de dreigende klimaatproblemen. Hier is het magnum opus van waarschijnlijk de meest getalenteerde, betrokken en invloedrijke econoom van de wereld: Jeffrey Sachs, directeur van het Earth Institute van Columbia University en ‘special adviser’ van Ban Ki-moon, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties.

In Common Wealth, Economics for a Crowded Planet benoemt en analyseert Sachs de grote problemen van onze overvolle planeet. En zoals we gewend zijn van zijn vorige bestseller, The End of Poverty, komt hij met een reeks praktische oplossingen. Ik heb niet eerder een boek gelezen dat de meest prangende problemen van de wereld uiteenzet met zoveel begeestering en kennis van wetenschap, techniek, biologie, milieu, klimaat, economie en politiek.

Niemand kan na lezing nog zeggen: ik was niet op de hoogte van de megaproblemen waar we onze kinderen mee opzadelen als we doorgaan alsof er niets aan de hand is. Sachs' boek is een soort total bodyscan van de planeet. Als nijpendste, met elkaar samenhangende kwesties beschrijft hij de schadelijke gevolgen van menselijke activiteiten voor het klimaat en de biodiversiteit, maar ook de steeds grotere overbevolking in ontwikkelingslanden en de miljard wereldburgers die onder de armoedegrens leven.

De afgelopen tweehonderdvijftig jaar is de bevolking en de productie per persoon vertienvoudigd. De economische activiteit op onze planeet is dus in die tijd verhonderdvoudigd. En demografen voorspellen dat de wereldbevolking de komende veertig jaar groeit van 6,5 miljard naar meer dan 9 miljard. Al die mensen moeten eten, wonen en vervoerd worden. De druk op het milieu en andere levende wezens op het klimaat is nog nooit zo groot geweest als nu. En de komende decennia zal de milieudruk nog veel meer toenemen.

Zo zal de concentratie van CO2 in de atmosfeer verdubbelen. Daarnaast is Sachs bij de Verenigde Naties speciale adviseur voor de ‘Millenniumdoelen’ – een plan voor schuldenverlichting van de arme Afrikaanse landen. Afgelopen najaar hield Sachs de Max Havelaarlezing (via een webcam vanuit de VS) aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. In die lezing was hij uitermate kritisch over de Amerikaanse regering, die te weinig zou doen aan de armoede in Afrika. De veelbesproken klimaatverandering is door mensen veroorzaakt.

We krijgen te maken met een stijgende oceaanspiegel, meer orkanen, vernietiging van de habitat van dieren en planten, een grotere verspreiding van ziekten én verzuring van de oceanen, dus vernietiging van koraalriffen en plankton. En het probleem is niet dat fossiele brandstoffen opraken, want er is genoeg steenkool. Het probleem is de verbranding van die fossiele brandstoffen. En de uitdaging is het broeikaseffect dat wordt veroorzaakt door die verbranding te beperken, terwijl de wereldeconomie de komende veertig jaar ten minste zal verzesvoudigen.

Waterschaarste

Een ander, minder besproken megamilieuprobleem is de steeds nijpender wordende waterschaarste. Slechts 2,75 procent van het water op aarde is zoet water. Daarvan zit driekwart in gletsjers, zee-ijs, Groenland en Antarctica. De rest zit grotendeels in zoetwatermeren en (een veel kleiner deel) in rivieren, wetlands en de atmosfeer. Overal ter wereld wordt door boeren naar water geboord, waardoor nu veel ondergrondse meren leeg zijn.

Vaak stort het land erboven in. Ook wordt steeds meer grondwater brak. De grootste waterverbruikers zijn landbouw en industrie. Veel schade is aangericht door dammen die rivieren herleggen. Bovendien is er veel ongelijkheid in de toegang tot het water. Zo is Bangladesh voor 91 procent afhankelijk van water uit India en heeft Israël de macht over het water in de Gazastrook. Studies wijzen uit dat de drylands droger worden en de wetlands natter.

En de stijgende milieudruk tast de biodiversiteit aan. Het aantal soorten padden en kikkers daalt sterk. De mensapen worden bedreigd. En hetzelfde geldt voor bijen en andere insecten die pollen verspreiden. Verwoestijning vernietigt grasland en de bijbehorende biodiversiteit. De oceaanbodem wordt leeg gemaaid door grote trawlers en daarmee gaan hele ecosystemen naar de knoppen. De wereld verandert ook in andere opzichten snel. Het gros van de wereldbevolking woont niet meer op het platteland maar in de steden. Het inkomen per wereldburger groeit snel, maar de kloof tussen het rijke westen en de rest wordt steeds groter. Zestig jaar geleden woonde eenderde van de wereldbevolking in de rijke landen, nu is dat minder dan eenzesde.

Actieplan

Maar Sachs zou Sachs niet zijn als hij tegenover al deze ellende niet een concreet actieplan zou stellen. Rem de bevolkingsexplosie in Afrika en Azië af, schrijft hij, door grootschalige verspreiding van gratis voorbehoedsmiddelen, legalisering van abortus en een programma van onderwijs inclusief seksuele educatie. En net als eerder in The End of Poverty hamert Sachs erop dat het rijke westen meer over de brug moet komen. Regeringen, bedrijven, miljardairs en burgers moeten de allerarmsten in Afrika tijdelijke steun geven, om uit de armoedeval te komen. Niets minder dan een Marshallplan voor Afrika is vereist, stelt Sachs – niet alleen voor de Afrikanen maar ook voor ons.

Veel aandacht besteedt hij aan veilig drinkwater en sanitair. Hij stelt voor de allerarmste landen een nultarief voor een basisbehoefte aan water voor, met daarboven een markttarief voor watergebruik. Watervoorraden en het verzamelen van regenwater zijn nodig om extreme droogte te doorstaan. Daarnaast moet worden geïnvesteerd in een hogere waterefficiëntie door druppel-per-druppelirrigatie, door minder diep te ploegen en door zaden die extreme droogte kunnen overleven. Met het verlies van biodiversiteit en de opwarming van de aarde is het zo ernstig gesteld dat zachte heelmeesters niet langer helpen. Sachs pleit in Common Wealth simpelweg voor een stop op ontbossing van de regenwouden en een verbod op het afgrazen van de oceaanbodem door trawlers.

Ook zijn beschermde habitats inclusief beschermde visserijzones buiten de territoriale wateren nodig. Stikstof moet worden gerecycled, zodat er minder in het grondwater terechtkomt. Een vleestaks moet vegetarisch eten bespoedigen. De opwarming van de aarde moet verder worden tegengegaan door veel onderzoek naar en ontwikkeling van energiebesparende technologie. En natuurlijk moet er een beperking komen van de CO2-emissies.

Er zal een grotere nadruk moeten komen op energiebelastingen, verhandelbare emissierechten, energiebesparende standaards en subsidies voor CO2-afvang en -opslag. Het was Al Gore die het klimaatprobleem op de agenda zette. De Oxfordeconoom Paul Collier ontwikkelt in zijn The Bottom Billion een praktische politiek om de allerarmsten in de wereld een menswaardig perspectief te bieden. De Nobelprijswinnaar Joe Stiglitz wijst in zijn Making Globalization Work op de vele slachtoffers van globalisering.

Alomvattend

Sachs overtreft al deze denkers. Hij komt dicht bij de alomvattendheid en kwaliteit van de analyses in Jared Diamonds Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed.

Maar wat is het effect van een boek als dit? Stereconoom Sachs behoort tot de mondiale elite die zich druk maakt over de onrechtvaardigheid in de wereld en zo in elk geval bijdraagt aan bewustwording – hij verkeert met politici als Gordon Brown, Jimmy Carter, Kofi Annan en Al Gore. En met sterren als Bono, Quincy Jones, Angelina Jolie en Madonna. In het verleden heeft de drammerigheid van Sachs geholpen om hyperinflatie in Polen en Rusland cold-turkey-stijl de kop in te drukken door middel van keiharde bezuinigingen. Naomi Klein en anderen dichten hem niet zo’n frisse rol in het Jeltsin-tijdperk toe, maar zijn adviezen waren cruciaal voor de transitie van deze landen naar een markteconomie. Maar Sachs veegt in dit boek de tirannie van corruptie en gevestigde belangen wel erg makkelijk onder het tapijt. Oplossingen zijn mijns inziens alleen mogelijk als bedrijven, burgers en overheden over heel de wereld de problemen gezamenlijk aanpakken – en Jeffrey Sachs is over de kans hierop veel te optimistisch.

Zeker, als de duizend miljardairs in de wereld net als Bill en Melinda Gates en Warren Buffett de handen ineenslaan, is er meer dan genoeg geld voor basale gezondheidsvoorzieningen en schoon water voor de allerarmsten. En natuurlijk, als de VS het geld zouden uitgeven aan ontwikkeling en milieu in plaats van aan wapens, was er genoeg geld voor alle plannen van Sachs. Ronduit misleidend is Sachs als hij betoogt dat zijn geliefde Millennium-dorpenproject – de 78 Afrikaanse dorpen die fungeren als laboratorium voor Sachs’ fijnmazige aanpak ter bestrijding van armoede – zomaar uitgebreid kan worden. De negatieve ervaringen met veel ontwikkelingsbeleid tonen aan dat dit moeilijk doorgevoerd kan worden voor alle dorpen in de allerarmste gebieden van de wereld.

Ook heeft Sachs wel erg veel vertrouwen in het oplossend vermogen van de verschillende organisaties van de Verenigde Naties – maar als adviseur van de secretaris-generaal moet dat natuurlijk ook wel. Ten slotte is Sachs hopeloos naïef te denken dat wereldverbeteren alleen een kwestie is van geld. Maatschappelijk verantwoord ondernemen en klimaatbeleid worden vooral met de mond beleden. Grote multinationale bedrijven buiten nog steeds de allerarmsten inclusief kinderen uit, kappen het regenwoud, vissen de oceanen leeg en geven groene kleinschaligheid amper een kans. Vooral het bedrijfsleven zal daarom doordrongen moeten worden van zijn verantwoordelijkheid.

Dat kan alleen als het superkapitalisme wordt beknot door overheidsingrepen op mondiaal niveau. Niet meer en niet minder. Maar de trieste werkelijkheid is dat de belangen van het westerse bedrijfsleven domweg te groot zijn en politici alleen aan de volgende verkiezingen denken en het lef niet hebben de vereiste maatregelen te nemen. Over de auteur: Rick van der Ploeg (PvdA) is hoogleraar Economie in Amsterdam en Florence en was staatssecretaris van 1998 tot 2002.

Wie is Jeffrey Sachs?

De Amerikaanse econoom Jeffrey Sachs (53) is hoogleraar duurzame ontwikkeling en directeur van het Earth Institute, beide aan de New Yorkse Columbia University. Daarnaast is Sachs bij de Verenigde Naties speciale adviseur voor de ‘Millenniumdoelen’ – een plan voor schuldenverlichting van de arme Afrikaanse landen. Afgelopen najaar hield Sachs de Max Havelaarlezing (via een webcam vanuit de VS) aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. In die lezing was hij uitermate kritisch over de Amerikaanse regering, die te weinig zou doen aan de armoede in Afrika.

Foto rechts: De voormalige vice president Al Gore in z'n overbekende 'An inconveniant truth' documentaire over de opwarming van de Aarde. Een hele hype is hierrond ontstaan, maar helaas hebben slechts weinigen concreet iets veranderd in hun levensstijl.

Bron: http://www.astro-event-group.be

Gerelateerde berichten

Lees ook: Lente-equinox
Lees ook: Vergaat de wereld in 2012?
Lees ook: Wat gebeurt er nu in 2012?
Lees ook: De zeespiegel stijgt zeer snel
Lees ook: Gat in ozonlaag niet dicht voor 2065
Lees ook: Een gat in het magneetveld?

Bekijk alle berichten uit deze categorie.

desterren.net

Nieuws