Astronomie

Stervorming

Geplaatst door Bert Carrein - Laatst gewijzigd op 27 augustus 2010

De oudste sterren in onze Melkweg ontstonden zo'n 14 miljard jaar geleden. Sindsdien zijn er steeds nieuwe sterren gevormd. Sterren ontstaan in grote, donkere wolken koud gas en stof. Door de zwaartekracht klontert gas samen tot het beginsel van een ster. In het begin zijn de zich vormende sterren door stof onzichtbaar. Alleen het infrarode licht dat ze uitstralen en dat met speciale telescopen wordt waargenomen, verraadt hun aanwezigheid. Maar als de sterren zijn ontwikkeld, doorbreken ze de duisternis en doen het gas om zich heen oplichten. De Orionnevel is de dichtstbijzijnde plaats waar dit zich afspeelt.

astronomie sterrenkunde ruimtevaart nieuwsDe Plejaden

De sterren in deze heldere sterrenhoop zijn pas 50 miljoen jaar oud. De dinosaurussen waren al uitgestorven toen zij aan de hemel verschenen. De Plejaden zijn met het blote oog goed zichtbaar in het sterrenbeeld de Stier.

Sterrengeboorte in de Orionnevel

De Orionnevel is maar een klein deel van een veel groter geheel, de donkere Orion-wolk. Was deze wolk zichtbaar, dan zouden we hem zich langs het grootste deel van het sterrenbeeld Orion zien uitstrekken. Maar hij is alleen waarneembaar door het onzichtbare infrarode licht en de andere golven die hij uitzendt. De Orion-wolk ligt op een afstand van 1300 lichtjaar en heeft een doorsnee van 100 lichtjaar.

De afgelopen 12 miljoen jaar heeft er een 'geboortegolf' in de Orion-wolk plaatsgevonden, waarbij sterrenhopen zijn gevormd. Als nieuwe sterren eenmaal helder schijnen, verdwijnt het gas en stof uit hun buurt. Ze duiken vanachter hun stofsluier op en hun licht wordt zichtbaar. De Orionnevel — het enige deel van de wolk dat voor ons vanaf de Aarde zichtbaar is — is een gebied waar door een groep zeer hete, jonge sterren een bel in de wolk is geblazen. Deze sterren zenden sterk ultraviolet licht uit, waardoor de bel van binnen opgloeit. Omdat de bel zichtbij de rand van de Orion-wolk zat, barstte hij open. De sterren binnenin en de heldere binnenkant van de bel zijn nu te zien.

In veel andere wolken in de Melkweg ontstaan sterren, maar de Orion-wolk is de grootste daarvan die we kennen.

astronomie sterrenkunde ruimtevaart nieuws
De orionnevel

astronomie sterrenkunde ruimtevaart nieuwsIn de Orionnevel

De Orionnevel geeft licht door vier hete, jonge sterren — het Trapezium (foto rechts) — die hij bevat. Ze zijn pas 100 000 jaar oud. Vlakbij ontstaan meer sterren. De Hubble-ruimtetelescoop heeft schijfvormige gas- en stofwolken rond deze nieuwe sterren waargenomen. Uit het materiaal in deze schijven worden hoogstwaarschijnlijk planeten gevormd. Dit worden protoplanetaire schijven (of proplyds) genoemd.

De vorming van een ster

Allereerstastronomie sterrenkunde ruimtevaart nieuws trekt de zwaartekracht klonters gas bij elkaar. Hebben de gasdeeltjes eenmaal een bol gevormd, dan komen ze steeds dichter op elkaar, waardoor ze verhitten. De kern van de bol wordt almaar heter. Uiteindelijk bedraagt de temperatuur er een paar miljoen graden: dan komen er kernreacties op gang, en is de ster geboren. Dit is alleen mogelijk als de ster aan het begin genoeg materiaal bevat. Bij minder dan 1/20e van de massa van de Zon blijft de temperatuur te laag voor kernreacties. De bol gloeit even zwak op en koelt dan weer af. Zulke te klein gebleven sterren noemen we bruine dwergen.

Bij het ontstaan van een ster vormt zich er dan een zogenaamde protoplanetaire schijf waaruit planeten — of zelfs bruine dwergen — kunnen worden gevormd. Uiteindelijk verwijdert een krachtige gaswind van de ster alle overtollige materiaal.

De Adelaarsnevel

Klonters gas met zich vormende sterren erin breken van deze zuilen koud gas en stof af. Dit is een deel van de Adelaarsnevel, een andere wolk in de Melkweg waar sterren worden geboren. Het gebied op de foto heeft een doorsnee van ongeveer één lichtjaar.

astronomie sterrenkunde ruimtevaart nieuws
De Adelaarsnevel

Hemelse kraamkamers

Sterren ontstaan niet afzonderlijk, maar in hopen. Een sterrenhoop kan enkele sterre maar ook honderden sterren bevatten. De sterren in een sterrenhoop zijn gezamenlijk ontstaan. Na hun vorming kunnen ze door hun aanwezigheid een volgende 'geboortegolf' veroorzaken. Later drijven de sterren in een hoop uiteen. Alle sterren in onze Melkweg bevonden zich eens in sterrenhopen.

astronomie sterrenkunde ruimtevaart nieuws
Een artistieke weergave van een protoplanetaire schijf (proplyd).

Reuzen & dwergen »
Inhoud
« De Zon

Home

Nieuws

Astronomie

Mediatheek